Uzlaştırma süreci, yalnızca ceza yaptırımını ortadan kaldıran bir alternatif çözüm mekanizması değil; aynı zamanda suçtan doğan zararın giderilmesini de hedefleyen bir hukuki kurumdur.
Ancak, tarafların uzlaşabilmesi için zararın miktarının belirli ve somut olması gerekir.
Zarar belirlenmeden düzenlenen uzlaştırma raporu usule aykırıdır ve mahkeme bu rapora dayanarak hüküm kuramaz.
1. Uzlaştırma Sürecinde Zararın Belirlenmesinin Önemi
Uzlaştırmanın amacı, mağdurun uğradığı zararın giderilmesiyle toplumsal barışın yeniden sağlanmasıdır.
Bu nedenle, zarar miktarı tarafların uzlaşmasının temelini oluşturur.
Zararın açık şekilde belirlenmediği durumlarda:
-
Uzlaşma teklifinin adil olup olmadığı anlaşılamaz,
-
Taraf iradeleri tam ve bilinçli biçimde oluşmaz,
-
Uzlaştırma raporu eksik veya geçersiz hale gelir.
Bu sebeple, uzlaştırmacı zararı belirlemeden uzlaştırma raporu düzenleyemez.
2. Yasal Dayanak
Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) madde 253/19 uyarınca:
“Uzlaşma sonucunda şüphelinin edimini bir kerede yerine getirmesi hâlinde, hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir.
Edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arz etmesi hâlinde kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilir.”
Bu madde, uzlaştırmanın temelinde zararın giderilmesi (edim) kavramının yer aldığını göstermektedir.
Edimin belirlenebilmesi için ise zararın miktarı net olmalıdır.
3. Yargıtay Kararı: Zarar Belirlenmeden Rapor Düzenlenmesi Bozma Nedenidir
Yargıtay (Kapatılan) 13. Ceza Dairesi 2020/10810 K. kararında açıkça belirtilmiştir:
“Hukuk Mahkemesince belirlenen bir zarar miktarı yoksa, zararın objektif kriterlere göre belirlenmesi ve belirlenen bu miktar üzerinden taraflara usulüne uygun olarak uzlaşma teklifinde bulunulmasının ardından sonucuna göre karar verilmesi gerekirken;
katılanın aşamalarda ısrarla ödenmesini istediği zarar miktarı esas alınarak yetersiz ve hüküm kurmaya elverişli olmayan uzlaştırma raporuna dayanılarak yazılı şekilde karar verilmesi bozma nedenidir.”
Bu karar, uzlaştırma raporunun yalnızca taraf beyanlarına veya soyut taleplere dayanamayacağını açıkça ortaya koymaktadır.
Zarar miktarının objektif kriterlerle belirlenmesi gerekir.
4. Uygulamada Nasıl Hareket Edilmelidir?
Uzlaştırmacı, zararın belirlenmesinde şu adımları izlemelidir:
a) Zararın Kaynağını Belirleme
-
Zararın maddi mi, manevi mi olduğunu ayırt eder.
-
Maddi zararlar (örneğin mala zarar verme, dolandırıcılık, hırsızlık) somut verilere dayanır.
b) Zararın Tespiti
-
Zarar miktarı, fatura, ekspertiz, bilirkişi raporu, sözleşme, piyasa değeri gibi objektif belgelerle tespit edilmelidir.
-
Hukuk Mahkemesinden alınmış bir tazminat kararı varsa, bu miktar esas alınabilir.
c) Taraflara Somut Teklif Sunma
-
Uzlaştırma teklifinde, “ödenecek miktar” ve “ödeme şekli” açıkça belirtilmelidir.
-
Belirsiz veya soyut beyanlarla uzlaşma raporu düzenlenemez.
d) Raporun Düzenlenmesi
-
Uzlaştırma raporunda zarar miktarı, ödeme tarihi, ödeme yöntemi gibi ayrıntılar bulunmalıdır.
-
Bu bilgiler yoksa rapor eksik ve geçersiz sayılır.
5. Zarar Belirlenmeden Yapılan Uzlaşmanın Hukuki Sonucu
Zararın belirlenmediği bir uzlaştırma raporuna dayanılarak verilen karar, usul ve yasaya aykırıdır.
| Durum |
Hukuki Sonuç |
| Zarar belirlenmeden rapor düzenlenmişse |
Uzlaştırma geçersiz |
| Rapor eksik veya soyut ifadeler içeriyorsa |
Hüküm kurulamıyor |
| Mahkeme buna rağmen karar vermişse |
Yargıtay bozma nedeni sayar |
| Zarar objektif şekilde belirlenmişse |
Uzlaşma geçerli ve bağlayıcıdır |
6. Uygulamada Dikkat Edilmesi Gerekenler
-
Uzlaştırmacı, taraf iradelerinin bilinçli olması için zararı somutlaştırmalıdır.
-
Mağdurun “şu kadar istiyorum” beyanı tek başına yeterli değildir.
-
Uzlaştırmacı, taraflara zarar miktarına ilişkin objektif bilgi sunmalıdır.
-
Mahkeme, uzlaştırma raporunu “edimin belirlenmiş olup olmadığı” yönünden mutlaka denetlemelidir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Zarar belirlenmeden uzlaştırma yapılabilir mi?
Hayır. Zararın somut olarak belirlenmesi gerekir; aksi halde uzlaştırma geçersiz olur.
2. Zarar nasıl belirlenir?
Fatura, piyasa değeri, bilirkişi raporu veya taraf beyanlarının desteklediği objektif belgelerle.
3. Zarar belirlenmeden yapılan uzlaştırma raporu geçerli midir?
Hayır. Bu rapor yetersiz kabul edilir ve mahkemece hüküm kurulamaz.
4. Zarar sonradan belirlenirse yeni bir uzlaştırma yapılabilir mi?
Evet. Zararın netleşmesi halinde, taraflar yeniden uzlaştırma sürecine başvurabilir.
5. Yargıtay bu konuda ne diyor?
Yargıtay 13. Ceza Dairesi, zarar belirlenmeden yapılan uzlaşma raporuna dayanılarak hüküm kurulmasını bozma nedeni saymaktadır.
Uzlaştırma Temel Eğitimi Başvuru Sayfası İçin Tıklayınız.
Uzlaştırma Yenileme Eğitimi Başvuru Sayfası İçin Tıklayınız.