Ceza muhakemesi hukukunda uzlaştırma, yalnızca kanunen uzlaşma kapsamına alınmış suçlarda uygulanabilir.
Ancak uygulamada sıkça karşılaşılan durum, birden fazla suçun aynı olay içinde birlikte işlenmiş olması ve bunlardan birinin uzlaştırmaya tabi, diğerinin ise uzlaştırma dışında kalmasıdır.
Bu durumda hangi suç için uzlaşma yapılabileceği konusu, hem yargılamanın gidişatını hem de sanığın hukuki durumunu doğrudan etkilemektedir.
1. Uzlaştırma Kapsamı ve Sınırları
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253. maddesine göre, soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlar kural olarak uzlaştırmaya tabidir.
Ancak aynı maddenin üçüncü fıkrasında önemli bir istisna yer almaktadır:
“Uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçla birlikte aynı mağdura karşı işlenmiş olması hâlinde uzlaşma hükümleri uygulanmaz.”
Yani, bir fail aynı mağdura hem uzlaşmaya tabi hem de uzlaşma dışı bir suç işlemişse, hiçbirinde uzlaşma süreci başlatılamaz.
Fakat, yargılama sonunda uzlaşma kapsamı dışındaki suçtan beraat kararı verilirse, artık bu engel ortadan kalkmış olur.
Bu durumda, uzlaşmaya tabi suç yönünden uzlaştırma işlemlerinin yapılması gerekir.
2. Yargıtay’ın Yaklaşımı
Bu konuda hem Yargıtay 4. Ceza Dairesi hem de Yargıtay 6. Ceza Dairesi açık içtihatlar geliştirmiştir.
Yargıtay 4. Ceza Dairesi – Karar: 2020/301
Somut olayda sanığa,
Kasten yaralama suçu (üstsoya karşı işlenmesi nedeniyle) uzlaşmaya tabi değildir, ancak tehdit suçu uzlaşma kapsamındadır.
İki suç aynı mağdura karşı işlendiği için CMK 253/3 gereği uzlaşma yolu kapalıdır.
Ancak yargılama sonunda sanık yaralama suçundan beraat etmiş, sadece tehdit fiilinden sorumlu tutulmuştur.
Bu durumda uzlaşmaya engel olan neden ortadan kalktığından, tehdit suçu yönünden uzlaştırma yapılması gerekirken doğrudan ceza verilmesi, Yargıtay tarafından usule aykırı bulunmuş ve karar bozulmuştur.
Yargıtay 6. Ceza Dairesi – Karar: 2023/14280
Bir başka olayda sanık,
Hakaret suçu uzlaşma kapsamı dışındadır, ancak tehdit suçu uzlaşmaya tabidir.
Sanık hakaretten beraat edince, uzlaşmaya engel unsur ortadan kalkmıştır.
Bu durumda Yargıtay, mahkemenin tehdit suçu yönünden uzlaştırma işlemlerini başlatması gerektiğine hükmetmiştir.
3. Hukuki Gerekçe
Uzlaştırma kapsamındaki suçların, uzlaştırma dışı suçlarla birlikte işlenmesi halinde uzlaşma yapılmaması kuralı, yargılama birliğini korumak ve çelişkili sonuçların önüne geçmek amacı taşır.
Ancak uzlaşma dışı suç yönünden beraat kararı verilirse, artık bu amacın varlığı ortadan kalkar.
Çünkü beraatle birlikte, uzlaşmaya engel olan suç fiilen yok sayılmış olur.
Bu nedenle, uzlaştırma kapsamındaki suç yönünden taraflara uzlaşma teklifinin yeniden yapılması gerekir.
Savcılık veya mahkeme, dosyayı uzlaştırma bürosuna göndererek süreci başlatmalıdır.
4. Uygulamada Görülen Hatalar
-
Mahkemelerin, beraat sonrası kalan suç için uzlaşma süreci başlatmadan doğrudan ceza vermesi,
-
Uzlaşmaya tabi suç ile olmayan suçu birlikte değerlendirip tek hüküm kurması,
-
Uzlaşma teklifinin beraat kararından sonra yapılabileceği ihtimalini göz ardı etmesi,
-
Uzlaştırma bürosuna dosya iade edilmeden hüküm kurulması.
Bu hatalar, kanuna aykırı karar verilmesine neden olur ve bozma sebebi teşkil eder.
5. Uygulama Açısından Örnek Senaryo
Bir kişi aynı olaya ilişkin olarak hem “yaralama” hem de “tehdit” suçlarından yargılansın.
-
Yaralama suçu, mağdurun babasına karşı işlendiği için uzlaşma kapsamı dışında,
-
Tehdit suçu ise uzlaşmaya tabidir.
Mahkeme sonunda sanık yaralama suçundan beraat eder, ancak tehditten mahkûm olur.
Bu durumda, beraat ile birlikte tehdit suçu bakımından uzlaşma yolu açılmış olur.
Mahkeme, hüküm kurmadan önce dosyayı uzlaştırma bürosuna göndermelidir.
Aksi halde verilen mahkûmiyet kararı usule aykırıdır.
6. Uzlaştırma Büro ve Mahkemelerin Sorumluluğu
Bu tür dosyalarda dikkat edilmesi gereken nokta, beraat kararı sonrası uzlaşmaya engel unsurun ortadan kalktığını tespit etmek ve
dosyayı uzlaştırma bürosuna yönlendirmektir.
Uzlaştırma bürosu, taraflara yeniden uzlaşma teklifinde bulunur.
Uzlaşma sağlanırsa dava düşer; sağlanmazsa yargılamaya devam edilir.
7. Hukuki ve Pratik Sonuç
Beraat kararı verilen suç artık uzlaştırmaya engel oluşturmaz.
Dolayısıyla, aynı dosyada yer alan ve uzlaşma kapsamında kalan suç için taraflara teklif yapılması zorunludur.
Yapılmaması, CMK 253 ve 254. maddelerinin ihlali anlamına gelir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Uzlaşma kapsamı dışındaki suçtan beraat edilirse uzlaşma mümkün mü?
Evet. Beraat kararıyla uzlaşmaya engel durum ortadan kalkar, kalan suç açısından uzlaşma yapılabilir.
2. Aynı mağdura karşı hem uzlaşmalı hem uzlaşmasız suç işlenmişse ne olur?
CMK 253/3 gereği, uzlaşma hükümleri uygulanmaz. Ancak beraatle bu engel kalkabilir.
3. Beraat kararı kesinleşmeden uzlaştırma yapılabilir mi?
Hayır. Önce beraat kararı verilmiş olmalı veya uzlaşmaya engel suçun işlendiği sabit olmamalıdır.
4. Mahkeme uzlaşma süreci başlatmadan hüküm verirse ne olur?
Usule aykırıdır. Yargıtay, bu tür kararları bozma nedeni olarak görür.
5. Uzlaştırma bürosu ne yapar?
Mahkeme tarafından yönlendirilen dosyada taraflara uzlaşma teklifinde bulunur. Uzlaşma olursa dava düşer, olmazsa yargılama devam eder.
Uzlaştırma Temel Eğitimi Başvuru Sayfası İçin Tıklayınız.
Uzlaştırma Yenileme Eğitimi Başvuru Sayfası İçin Tıklayınız.