Ceza muhakemesi hukukunda uzlaştırma, şüpheli (veya sanık) ile mağdur arasında suçtan doğan uyuşmazlığın, yargı sürecine gerek kalmadan barışçıl bir şekilde çözümlenmesini amaçlayan özel bir mekanizmadır. Ancak bu sürecin geçerliliği, usulüne uygun şekilde yapılmış bir uzlaşma teklifi ile başlar.

Yasaya göre, uzlaştırma teklifinin kime ve nasıl yapılacağı, sürecin hukuka uygunluğu açısından hayati öneme sahiptir.

1. Uzlaşma Teklifinin Usulüne Uygun Şekilde Yapılması Zorunludur

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253/4. maddesi, bu konuda oldukça açık bir düzenleme içerir:

“Soruşturma konusu suçun uzlaşmaya tabi olması ve kamu davası açılması için yeterli şüphenin bulunması hâlinde, dosya uzlaştırma bürosuna gönderilir. Büro tarafından görevlendirilen uzlaştırmacı, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görene uzlaşma teklifinde bulunur.
Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar görenin reşit olmaması hâlinde, uzlaşma teklifi kanunî temsilcilerine yapılır.
Uzlaştırmacı, uzlaşma teklifini açıklamalı tebligat veya istinabe yoluyla da yapabilir.
Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar gören, kendisine uzlaşma teklifinde bulunulduktan itibaren üç gün içinde kararını bildirmediği takdirde, teklifi reddetmiş sayılır.”

Bu maddeye göre, uzlaştırma teklifinin muhatabı bizzat sanığın kendisidir.
Sanığın müdafiine (avukatına) yapılan teklif, vekaletnamede açıkça uzlaşma konusunda özel yetki verilmedikçe geçerli değildir.

2. Yargıtay Uygulaması: Müdafiye Yapılan Teklif Geçersizdir

Yargıtay 1. Ceza Dairesi’nin 2022 tarihli kararında bu durum net bir şekilde ifade edilmiştir:

“Uzlaştırma bürosu tarafından sanığın müdafiine uzlaşma teklifi yapılmıştır.
Bu nedenle sanık müdafiine yapılan uzlaştırma teklifi geçerli olmadığından, sanık hakkında mahkûmiyet kararı verilmesinde isabet bulunmamaktadır.”
(Yargıtay 1. CD, 2022/8122 E., 2022/7020 K.)

Yani, uzlaştırma teklifinin yalnızca avukata yapılması halinde süreç başlatılamaz; bu durumda uzlaşma hükümleri uygulanmadan verilen karar bozma nedenidir.

3. Uzlaşma Teklifinin Bizzat Tarafa Yapılması Şarttır

Yargıtay 15. Ceza Dairesi de benzer bir kararında, uzlaşma teklifinin bizzat sanığa yapılmadan, sadece vekilin beyanı ile uzlaştırma süreci yürütülmesinin hukuka aykırı olduğuna hükmetmiştir:

“Uzlaşma teklifinin bizzat tarafa yapılmasından sonra, gerçekleştirilmesi muhtemel uzlaştırma müzakerelerine katılma yetkisi bulunan vekilin beyanıyla yetinilip uzlaştırma prosedürü uygulanmadan karar verilmesi hukuka aykırıdır.”
(Yargıtay 15. CD, 2020/11976 E., 2021/1320 K.)

Bu içtihat, uzlaşmanın taraf iradelerine dayanması gerektiği ilkesinin bir sonucudur.
Çünkü uzlaşma süreci, yalnızca tarafların özgür iradeleriyle anlam kazanır.

4. Uzlaştırmacının Sorumluluğu ve Tebligat Yükümlülüğü

Uzlaştırmacı, uzlaşma teklifini yaparken şu yükümlülüklere sahiptir:

• Açıklamalı tebligat yoluyla bizzat sanığa bildirim yapılmalıdır.

• Sanığın cezaevinde, askerlikte veya yurt dışında bulunması halinde istinabe (başka makam aracılığıyla bildirim) usulü kullanılabilir.

• Eğer sanık üç gün içinde uzlaşma teklifine cevap vermezse, teklifi reddetmiş sayılır.

Bu nedenle uzlaştırmacının görevi, yalnızca teklif yapmak değil, aynı zamanda bu teklifin usulüne uygun şekilde yapıldığını belgelemektir.
Aksi durumda uzlaştırma işlemleri geçersiz olur.

5. Hukuki Sonuç: Usulsüz Uzlaşma Teklifi Mahkûmiyet Kararını Geçersiz Kılar

Uzlaştırma teklifinin yanlış kişiye (örneğin sadece avukata) yapılması veya hiç yapılmaması durumunda:

• Mahkeme tarafından verilen mahkûmiyet kararı hukuka aykırı hale gelir.

• Bu durum Yargıtay denetiminde bozma nedeni sayılır.

• Dosya, uzlaştırma prosedürü işletilmeden verilen karar nedeniyle geri çevrilir ve uzlaştırma süreci tamamlanmadan yeniden hüküm kurulamaz.

6. Pratikte Sık Yapılan Hatalar

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Uzlaşma teklifi sadece avukata yapılabilir mi?
Hayır. Ancak vekaletnamede “uzlaşma teklifini kabul veya reddetme yetkisi” açıkça belirtilmişse yapılabilir.

2. Sanığa ulaşılmadan uzlaştırma yapılabilir mi?
Hayır. Uzlaştırma teklifinin bizzat sanığa yapılması zorunludur.

3. Sanık üç gün içinde cevap vermezse ne olur?
CMK m.253/4’e göre, üç gün içinde cevap verilmezse uzlaşma teklifi reddedilmiş sayılır.

4. Telefonla uzlaşma teklifi yapılabilir mi?
Hayır. Telefonla yalnızca çağrı yapılabilir; teklif mutlaka yazılı ve tebligat yoluyla yapılmalıdır.

5. Usulsüz uzlaşma teklifi yapılırsa karar geçerli olur mu?
Hayır. Bu durum Yargıtay içtihatlarına göre bozma nedenidir.

Uzlaştırma Temel Eğitimi Başvuru Sayfası İçin Tıklayınız.

Uzlaştırma Yenileme Eğitimi Başvuru Sayfası İçin Tıklayınız.