Ceza muhakemesi hukukunda uzlaştırma kurumu, sadece soruşturma aşamasıyla sınırlı değildir; bazı durumlarda kovuşturma evresinde, yani dava açıldıktan sonra da uygulanabilir.
Kural olarak uzlaştırma süreci, iddianame düzenlenmeden önce başlatılsa da, mahkeme hüküm verinceye kadar tarafların uzlaşmasına imkân tanınmıştır.

1. Yasal Dayanak

 Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma Yönetmeliği’nin 26. maddesi (“Uzlaşma Belgesi”) bu konuyu açıkça düzenlemektedir:

“Kovuşturma evresinde uzlaştırmanın uygulanabileceği hâllerde, yapılan uzlaşma teklifinin reddedilmesine rağmen hüküm verilinceye kadar sanık ile mağdur, katılan veya suçtan zarar görenin aralarında uzlaşmaları halinde; taraflarca niteliğine uygun düştüğü ölçüde Ek-3’te yer alan Uzlaştırma Raporu Örneği’ne uygun bir uzlaşma belgesi düzenlenir ve mahkemeye sunulursa, hâkim bu belgeyi 25. maddenin dördüncü ve beşinci fıkralarında belirtilen kıstaslara göre inceler ve değerlendirir.”

Bu hüküm, uzlaşmanın mahkeme hükmü verilinceye kadar mümkün olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

2. Uzlaşmanın Kovuşturma Aşamasında Yapılması

Uzlaştırma, kovuşturma (yargılama) aşamasında şu şekilde uygulanır:

• Dava görülürken sanık ve mağdur, aralarında uzlaşma belgesi düzenleyebilir.

• Bu belge, Ek-3 Uzlaştırma Raporu Örneği’ne uygun biçimde hazırlanmalıdır.

• Uzlaşma belgesi mahkemeye sunulur ve hâkim tarafından incelenir.

• Hâkim, uzlaşmanın tarafların özgür iradelerine dayandığını ve edimin hukuka ve ahlaka uygun olduğunu tespit ederse, uzlaşmayı onaylar.

• Onaylanan uzlaşma ile birlikte mahkeme davanın düşmesine karar verir.

• Uzlaşma gerçekleşmezse mahkeme yargılamaya kaldığı yerden devam eder.

3. Yargıtay Uygulaması: Uzlaşma Belgesi Dikkate Alınmazsa Bozma Sebebidir

 Yargıtay 15. Ceza Dairesi 2018/8452 E., 2020/3233 K. kararında bu konu açık biçimde değerlendirilmiştir:

“Dairemizin 06.04.2017 tarihli bozma ilamını takiben yeniden yapılan yargılamada uzlaştırmacı tarafından hazırlanan uzlaşma raporunun başarısız olduğu,
ancak katılanın daha sonra sanıkla uzlaştığını beyan ettiği ve bunu dilekçe ile mahkemeye sunduğu, ayrıca duruşmada da bu beyanı tekrar ettiği anlaşılmıştır.

Bu durumda mahkemece Yönetmeliğin 25/4 ve 25/5. maddeleri kapsamında değerlendirme yapılarak uzlaşma sebebiyle düşme kararı verilmesi gerekirken, yazılı şekilde mahkumiyet kararı verilmesi bozma nedenidir.”

Bu karar, hüküm verilmeden önce yapılan uzlaşmaların mahkemece dikkate alınmamasının hukuka aykırı olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

4. Uygulamada Kovuşturma Aşamasında Uzlaşmanın Etkileri

Uzlaşma, kovuşturmanın her aşamasında uygulanabilir, ancak hüküm verildikten sonra artık mümkün değildir.

5. Hâkimin Uzlaşma Belgesini Değerlendirmesi

Mahkeme, kendisine sunulan uzlaşma belgesini şu kriterlere göre değerlendirir:

1. Tarafların özgür iradelerine dayalı olup olmadığı

2. Edimin hukuka, ahlaka ve kamu düzenine uygun olup olmadığı

3. Edimin yerine getirilip getirilmediği

Hâkim bu şartların sağlandığını tespit ederse, uzlaşmayı onaylar ve davayı düşürür.
Aksi halde, uzlaşma geçersiz sayılır ve yargılama kaldığı yerden devam eder.

6. Uygulamada Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Uzlaşma belgesi mutlaka imzalı ve yazılı olmalıdır.

• Tarafların beyanı, tutanak altına alınmalı ve duruşma zaptına geçirilmelidir.

• Uzlaşma anlaşması, Ek-3 formatına uygun olarak düzenlenmelidir.

• Uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde, sanığın sabıka kaydına işlenmez.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Taraflar hüküm verilmeden önce uzlaşabilir mi?
Evet. Mahkeme kararını açıklayana kadar taraflar uzlaşabilir ve bu durum davanın düşmesine yol açar.

2. Uzlaşma belgesi nasıl olmalıdır?
Ek-3 formatına uygun, yazılı, imzalı ve özgür iradeye dayalı olmalıdır.

3. Uzlaşma gerçekleşirse mahkeme ne karar verir?
Hâkim, uzlaşmanın geçerliliğini tespit ederse düşme kararı verir.

4. Uzlaşma belgesi duruşma sonrasında sunulabilir mi?
Hayır. Hüküm verilmeden önce mahkemeye sunulmalıdır; aksi halde dikkate alınmaz.

5. Uzlaşma sağlanmazsa ne olur?
Mahkeme yargılamaya kaldığı yerden devam eder ve normal hüküm süreci işler.

Uzlaştırma Temel Eğitimi Başvuru Sayfası İçin Tıklayınız.

Uzlaştırma Yenileme Eğitimi Başvuru Sayfası İçin Tıklayınız.