Ceza adalet sistemi, yalnızca cezalandırmayı değil, aynı zamanda bozulan toplumsal barışın onarılmasını da hedefler. Bu noktada uzlaştırma kurumu, fail ve mağdur arasında diyalog temelli bir çözüm sunarak, adaletin hızlı, insancıl ve onarıcı şekilde sağlanmasına katkı sunar. Türkiye’de 6763 sayılı Kanun ile Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253 ve 254. maddelerinde yapılan düzenlemelerle uzlaştırma, ceza adalet sisteminin önemli bir parçası haline gelmiştir.
Uzlaştırmanın Temel Amacı
Uzlaştırmanın amacı, suçun yol açtığı zararları yalnızca cezalandırma yoluyla değil, fail ve mağdurun karşılıklı anlayış ve uzlaşmasıyla gidermektir. Böylece hem bireysel mağduriyet ortadan kalkar hem de toplumda bozulan güven duygusu yeniden tesis edilir.
Ceza Adalet Sisteminde Uzlaştırmanın Rolü
Uzlaştırma, klasik ceza adalet anlayışında yer alan cezalandırma odaklı yaklaşımı dönüştürerek, onarıcı adalet felsefesini hayata geçirir.
Bu sistemde amaç:
-
Failin sorumluluk almasını sağlamak,
-
Mağdurun zararının giderilmesine olanak tanımak,
-
Yargı sürecini hızlandırmak,
-
Toplumsal barışı güçlendirmektir.
Uzlaştırmanın Hukuki Dayanağı
Uzlaştırma, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253, 254 ve 255. maddelerinde düzenlenmiştir. Ayrıca Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma Yönetmeliği ile uygulama esasları belirlenmiştir. Bu düzenlemeler, uzlaştırmayı ceza yargısının tamamlayıcı bir unsuru haline getirmiştir.
Uzlaştırmanın Uygulama Alanları
Uzlaştırma, her suç tipi için geçerli değildir. Yalnızca kanunda uzlaşmaya tabi olduğu belirtilen suçlar bakımından uygulanır.
Başlıca uzlaştırma kapsamındaki suçlar şunlardır:
-
Basit kasten yaralama (TCK m.86/1-2)
-
Tehdit (TCK m.106/1)
-
Hakaret (TCK m.125/1)
-
Dolandırıcılık (TCK m.157)
-
Güveni kötüye kullanma (TCK m.155)
-
Mala zarar verme (TCK m.151)
Bu suçlarda taraflar özgür iradeleriyle uzlaşabilir ve dava, karşılıklı anlaşma sonucunda sona erdirilebilir.
Uzlaştırmanın Faydaları
Uzlaştırma sürecinin taraflara ve topluma sunduğu faydalar oldukça geniştir:
-
Yargının iş yükü azalır, davalar daha kısa sürede sonuçlanır.
-
Mağdur tatmini artar; zarar doğrudan giderilir.
-
Failin topluma kazandırılması sağlanır.
-
Toplumda barış ve adalet algısı güçlenir.
-
Alternatif uyuşmazlık çözümü kültürü gelişir.
Uzlaştırma Süreci Nasıl İşler?
-
Soruşturma veya kovuşturma aşamasında Cumhuriyet Savcısı, dosyayı uzlaştırma bürosuna gönderir.
-
Büro, tarafsız bir uzlaştırmacı görevlendirir.
-
Uzlaştırmacı, taraflara uzlaşma teklifinde bulunur ve müzakereleri yürütür.
-
Uzlaşma gerçekleşirse, rapor düzenlenir ve kamu davası düşer.
-
Uzlaşma gerçekleşmezse, yargılama süreci devam eder.
Uzlaştırmanın Etik Boyutu
Uzlaştırma sürecinde tarafsızlık, gizlilik ve gönüllülük esastır. Uzlaştırmacı, taraflar arasında adil iletişim kurmakla yükümlüdür. Hiçbir taraf üzerinde baskı oluşturulamaz.
Onarıcı Adalet Perspektifi
Uzlaştırma, cezanın ötesinde bir anlam taşır:
-
Fail, davranışının sonuçlarını görür.
-
Mağdur, sesini duyurur ve zararının giderilmesini sağlar.
-
Toplum, barışçıl bir çözüm örneğiyle adalet duygusunu yeniden kazanır.
Türkiye’de Uzlaştırmanın Gelişimi
Türkiye’de uzlaştırma uygulamaları 2006 yılında pilot illerde başlamış, 2017’de yürürlüğe giren yeni yönetmelikle kurumsallaşmıştır. 2025 itibarıyla her ilde Uzlaştırma Büroları aktif olarak görev yapmaktadır.
Uzlaştırma Eğitimlerinin Önemi
Adalet Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kurumlarca verilen Uzlaştırma Temel Eğitimi, uzlaştırmacı adaylarının süreci etkin şekilde yönetebilmesi için zorunludur. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sürekli Eğitim Gelişim Merkezi tarafından verilen 64 saatlik eğitim, bu alanda uzmanlaşmak isteyen avukatlara profesyonel bir altyapı sunar.
Uzlaştırma Temel Eğitimi Başvuru Sayfası İçin Tıklayınız.
Uzlaştırma Yenileme Eğitimi Başvuru Sayfası İçin Tıklayınız.